Meya (Günbuldu veya Günindi) Köyü Mağaraları

Diyadin ilçesinden 15 km. uzaklıkta olan Meya Köyünün 400 metre kuzeybatısında yer ala yüksek ve sıra kayalıklar içerisindedir. Sıra kayalık ila alt zemin arasında 100 ile 200 metrelik çakılı ve çıkılması güç bir yamaç vardır. Bu yamacın üst ucundaki dik, yüksek ve sıra kayalara oyulma sayısız ve değişik yapıda odalar, barınma yerleri, mezarlar, tapınaklar, ibadethaneler, mağaralar ve saklanma yerleri vardır. Eski çağlarda burası dış baskın, işgal ve saldırılara savunmaya elverişli bir şekilde yapılmıştır. Mezar ve evlerin bulunduğu yerlerde toprak yapısı ve kayalar oldukça yumuşaktır. Oyulması e işlenmesi çok kolaydır.

Aşağı durak yerinde önceleri çeşitli hayvan heykellerine, mitolojik yapılara ve süslen eserlerine rastlanmasına rağmen şimdi onlardan pek az eser kalmıştır. Büyük bir kaya parçası oyulmuş mihtap, haç işlenmiş taşlar, Müslüman ve Yezidi mezarları, Hz. Ali’nin atının ayak izler olduğu söylenen taşlar geriye kalan kalıntılardır.

Maya Kalıntılarının az ilerisindeki sahabe mezarlığı tarihi izler taşır. Kırmızı Şehit (Şehid i Sor) Siyah Şehit (Şehid i Reş ) Beyaz Şehit ( Şehid Çil) bu mezarların en tanınmışlarıdır. Ayrıca buradan şehre akıtılan birde su tünel vardır.

Maya mağaralarının bulunduğu dağın tepesi düzdür. Mağaralar, peri bacaları, odalar, kale sığıntı ve barınma yerleri ve saire hepsi bu dağın orta kısmında, kayaların dibinde ve ortasındadır. Kale kayaları dağın orta bir yerinde kayalara oyulmuştur. Güneye bakan pencereleri vardır. Bazı odaların kapısı ve pencerelerinin önünde balkon gibi bir kısım vardır.

Mağaraların gerisinde başka yerlere çıkan tünellerin olduğu söylenmektedir. Bu tünelin Zir Köyün (Batibeyli), birinin Toklucak köyüne, birininde kalenin içine açıldığı. Bu gizli yolların birine on beş yıl önce Toklucak Köyünde rastlanılmıştır.