COĞRAFİ YAPI

A) İlçemizin Yeri ve Sınırları

İlçe doğudan ve kuzeyden Doğubayazıt, batıdan Taşlıçay, güneyden Erciş (Van) ilçeleriyle çevrilidir. Türkiye İran karayolu İlçemizin kuzeyinden geçmektedir. İlçe düz bir alanda kurulmuştur. Hemen yanında Murat Nehri de yaparak akmaktadır. İlçenin Ağrı İline uzaklığı 62 km. dir

B) Yeryüzü Şekilleri

• Dağları

Dağlar bölgemizde sıradağlar şeklinde bulunmaktadır.

Aladağ

Hamur vadisinin doğusunda, Yakınca, Tükenmez, Sincan ve Kösköy' den itibaren başlar. Yer olarak Hamur'un doğusunda, Ağının güneydoğusunda, Taşlıçay, Diyadin ve Doğubayazıt’ın güneyinde, Patnos'un kuzeydoğusunda, Erciş ve Çaldıranın kuzeyinde bulunur. Oldukça geniş yayla alanları vardır. Arazi tamamıyla yayla özelliği taşır.

Tendürek Dağı

        Aladağ 'in bir uzantısıdır. Diyadin ilçesinin güneydoğusunda bulunur. 3533 metre yüksekliğindedir. Yakın bir jeolojik zamanda sönmüş, taze volkanik dağlardandır. Volkanik koni şeklindedir. Büyük ve derin bir krateri vardır.

• Ovalar ve Vadileri

Kaplıcalar Vadisi

Murat Nehrinin Diyadin Kaplıcalarından Kudret Köprüsü bölümüne gelirken yarattığı vadidir. Murat Nehri, önüne çıkan dik ve dağlık yerleri yararak oldukça derin vadiler meydana getirmiştir

        Köprünün doğusundaki tabanlı vadi, batısındaki kanyon tipine çok yakındır. .Burada nehrin aktığı vadi kenarındaki kayalar bıçakla kesilmiş gibi düzgün ve diktir.

• Geçit ve Gedikler

 İpek Geçidi

Doğubayazıt ile Diyadin arasında bir geçittir. Halkın anlattığına göre motorlu araçlar yokken ulaşım kervanlarla yapılırdı. Tarihe İpek Yolu" diye geçen yollardan biride buradan geçerek Doğubayazıt’tan Erzurum'a ulaşırdı Hindistan'dan, İran’dan ipekliler, çeşitli kumaşlar vb. kervanlarla Beyazıt üzerinden Karaköse Erzurum ve Trabzon'a götürülürken ( Diyadin'in kuzeydoğusunda karayolları bakımevinin yakınında ) kervan şiddetli bir fırtınaya tutulmuş, fırtına develerin yüklerini yıkmış ipekleri ve diğer kumaşları yamaca ve ovaya dağıtmıştır. Bu olay halk arasında konuşula konuşula darb- ı mesele haline gelmiş ve buraya İpek Gediği" denmiştir.

C) Akarsu ve Gölleri

• Akarsuları

Murat Nehri:

Ilçemizin en önemli akarsuyu Murat Nehridir. Fırat Nehrinin en büyük kollarından biridir. Diyadin’in güneyindeki Aladağ ve Tendürek Dağlarının eteklerinde ( Murat başı Yöresi doğar. Dağların meyilline uyarak önce kuzeye akar, sonra Diyadin ilçesinin yakınındaki düzlük  alanda derin vadi yaparak batı yönüne devam eder. Bu nehirden ilçemizin büyük ölçüde ihtiyacını karşılayacak şekilde balık avlanmaktadır

        Yörede bu balığa Murat balığı denilmektedir. Şehrin büyük kısmından geçmesine rağmen bu nehirden faydalanma az olmaktadır. Çünkü nehir derin vadi yaparak yatağında akmakta, sulama kanalları da yok denecek kadar az bulunmaktadır, Murat nehri üzerinde yıllardan beri yapılması düşünülen fakat bir türlü yapılamayan baraj yapıldığı takdirde tarımsal ürünlerin çeşidi ve verimi yükselecektir. Baraj yapıldığı takdirde tarımla birlikte enerji üretimine geçilecek balıkçılık daha da modern hale gelecektir.

Hacıhalit Gölü

Hacıhalit köyünün güneyinde yer alır. Göl oluşum itibari ile doğal bir göl görümündedir. Gölün büyüklüğü yolda olarak 10000 m2 dir. Göl açık havra  özelliğine sahip olduğundan dolayı köy halkı tarafından sulama amaçlı da kullanılmaktadır. Göl içerisinde bulunan Aynalı Sazan balığı ile balık avlama hobisi olanlar için vazgeçilmez bir mekan haline gelmiştir. Göl özel mülkiyet olduğundan dolayı balık avlamak için buraya gidenler genellikle sahibinden izin almak durumundadır.

E) İklim ve Bitki Örtüsü

Tabi bitki örtüsü olarak ot türleri (bozkır) egemendir. Dağarı ve ovalan çıplak ve ağaçsız olduğundan dolay karasal iklim bütün şiddetiyle varlığını hissettirmektedir. İlçede buğday ve arpa ekilmektedir. Bunun yanında az sayıda patates, seker pancar ile son dönemlerde yeşil mercimek ve nohut ekilmektedir. Önemli ölçüde hayvancılık yapıldığı için ot alanları oldukça büyüktür. Bu alanlar en verimli arazilerdir. Yaylalık alanlar, vadideki düzlükler akarsu kenarlarında ki düzlük alanların su alan kısımları hep ot (çayır) için ayrılmıştır.

Haziran ayında Sıcakların artması yağmurların yok denecek kadar azalması bitkilerin büyüyüp gelişmesini önler. Murat nehri üzerinde yapılacak bir baraj tarıma canlılık getirerek ve iklimi de kısmen de olsa değiştirerek ilçeye canlılık getirecektir. Kışın karın az yağması don olaylar ve şiddetli soğuklar bitkilerin gelişmesini büyük ölçüde etkiler üründeki verimi düşürür. İlkbaharda doluların yağması ve gece görülen don olaylar çiftçileri sıkıntıya sokmaktadır. Çevremizde orman ve meyve ağaçları yok denecek gibidir. Hatta meye ağaçları hiç yoktur. Tendürek Dağının sarp yerlerinde ağaç ve çalılıklara rastlanmaktadır. Köy ve merkezinde vatandaşlar eve yakın yerlerdeki sulak kısımlara kavak ağacı dikmektedirler.

İlçemiz deniz seviyesinden çok yüksekte (Rakım 1925 metre) ve deniz tesirlerinden uzakta olması nedeniyle şiddetli bir kara iklimine sahiptir. Bu olay kışın sıcaklıkların çok farla düşmesine ve kış mevsiminin uzamasına neden olur. Yazlar sıcak ve kurak; kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Yazın ve kışın, gece- gündüz arasındaki, sıcaklık farkları çok fazladır. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri genellikle ılıman ve yağışlı geçer. Bir yılın yarısına yakını kıştır. Kış aylarında görülen kar örtüsü kasım ayından nisan ayının ortalarına kadar kalabilir.